W kolejnym cyklu czterech artykułów zaczniemy od zagadnienia adaptacji wyjazdów zagranicznych. Co oznacza to pojęcie, z czego się składa i jakie ma formy? Zapraszamy do lektury!
Czym jest adaptacja?
Definiujemy ją jako zdolność do radzenia sobie z otoczeniem, nowymi miejscami, zadaniami, okolicznościami czy środowiskiem. Pierwszy raz została nazwana w 1939 roku przez Hartmanna, psychiatrę i psychoanalityka urodzonego w Austrii. Opisał on adaptację jako proces zmian, jakie jednostka potrafi wprowadzić u siebie, jak i tych, które wprowadza w swoim otoczeniu. Według niego jest to również umiejętność całkowitej zmiany otoczenia na inne. Warto również zwrócić uwagę na to, że adaptacja jest swego rodzaju łącznikiem między psychologią a biologią, biorąc pod uwagę chociażby ewolucję naszego gatunku oraz szereg innych procesów zachodzących u jednostki.
Co składa się na proces adaptacji?
Składa się na nią proces akomodacji i asymilacji.
Pierwszy z nich został wprowadzony przez Jeana Piageta, szwajcarskiego psychologa, biologa oraz epistemologa. Oznacza zmianę istniejących lub tworzenie nowych struktur poznawczych, których celem jest lepsze dopasowanie się do środowiska. Asymilacja natomiast jest włączaniem świata zewnętrznego do już ukształtowanych struktur poznawczych.
Jakie możemy wyodrębnić postawy adaptacji do warunków emigracji?
Posługując się badaniami polskich emigrantów przeprowadzonymi w Wielkiej Brytanii w 2010 roku przez Major, Tuczyńskiego oraz Wasilewskiego, możemy wyodrębnić dwie postawy emigrantów w procesie adaptowania się do nowego środowiska, języka oraz kultury.
Pierwsza postawa związana jest z samodzielnością, a także dążeniem do rozwoju poprzez edukację i twórczość. Takie osoby zazwyczaj potrafią zintegrować polskie korzenie, np. poprzez kontakt z polskimi organizacjami czy polską mniejszością w danym środowisku.
Drugą postawę reprezentują osoby, które organizują środki na realizację swoich celów w Polsce, nie angażując się w środowisko kraju, do którego przyjechali.
Formy adaptacji
Kazimierz Dąbrowski, polski psycholog, pedagog i psychiatra wyodrębnia dwie formy adaptacji dotyczącej emigracji: pozytywne przystosowanie/nieprzystosowanie oraz negatywne przystosowanie/nieprzystosowanie. Pierwsza forma jest charakterystyczna dla osób zdrowych psychicznie, natomiast druga forma dotyczyć może osób zmagającymi się z dysfunkcjami adaptacyjnymi.
- Pozytywne przystosowanie charakteryzuje się dążeniem do samospełnienia w nowym środowisku, podejmowania aktywności względem ważnych wydarzeń dla społeczności, w której dany człowiek zamieszkał, poszukiwaniem relacji interpersonalnych w nowym środowisku czy uczeniem się języka tubylców.
- Pozytywne nieprzystosowanie objawia się szacunkiem dla obiektywnych wartości dla otoczenia, troskę o moralność, chęcią samorozwoju.
- Negatywne przystosowanie charakteryzuje się bezrefleksyjnym dopasowywaniem się do tubylców, wyłączeniem hierarchii własnej kultury pierwotnej czy duszeniem frustracji nowego środowiska.
- Negatywnym nieprzystosowaniem określamy formę adaptacji tożsamą z zaburzeniami psychicznymi. Objawia się ona: odcinaniem od relacji interpersonalnych, niechęcią do samorozwoju w nowym miejscu, brak zainteresowania kulturą miejsca, do którego się przyjechało, niechęcią do uczenia się języka tubylców, a nawet wchodzenie na ścieżkę przestępczą.
Jakie są fazy emigracji?
Kalervo Oberg, kanadyjski antropolog, wyróżnił cztery fazy emigracji.
- Pierwszą fazą jest miesiąc miodowy – jednostka jest zafascynowana nowymi kulturami, a przedstawiciele odmiennej kultury są traktowane przez osobę z dużą uprzejmością i grzecznością. Jednostka koncentruje się na pozytywnej stronie doświadczania nowego środowiska.
- Drugą fazą jest szok kulturowy – w którym jednostka zaczyna mierzyć się z trudnościami, co wywołuje stres, a nawet może przerodzić się we wrogość i agresję wobec tubylców. Ten stan może pogłębiać nieznajomość języka nowego miejsca.
- Trzecią fazą jest ożywienie, gdzie dobrostan jednostki zaczyna się zwiększać. Odzyskuje on wiarę w siebie i swoje możliwości, a znajomość języka ulega zwiększeniu. Dodatkowo opinia o rdzennych mieszkańcach poprawia się.
- Ostatnią fazą emigracji jest dopasowanie, które charakteryzuje się akceptacją faktu zmiany kulturowej. Normy i zwyczaje obowiązujące w nowym kraju stają się częścią systemu wartości emigranta.
Jak widać, adaptacja jest szerokim pojęciem z zakresu psychologii. Warto mieć świadomość takich mechanizmów, wybierając się za granicę np. na Erasmus czy do pracy sezonowej.
Autor: Klaudia Bok
Bibliografia:
– B.E.Moore, B.D.Fine, Słownik psychoanalizy
– Aleksandra Leksowska, Izabela Jaworska, Piotr Gorczyca. „Folia Cardiologica Excerpta”. PRACA POGLĄDOWA. 6 (4), s. 244–248, 2011. Via Medica. ISSN 1896–2475
– http://poradnictworodzinne.pl/adaptacja-jako-odpowiedz-na-stres-emigracyjny/
