Wpływ hejtu na młodzież – krótki poradnik dla nauczycieli i pedagogów

Dla wielu z nas Syl­we­ster ozna­cza nowy począ­tek. Wej­ście w Nowy Rok prze­peł­nione jest eks­cy­ta­cją, to idealny moment na myśle­nie o celach i marze­niach. Nie­stety, to nie doty­czyło 15-let­niego miesz­kańca Piotr­kowa Try­bu­nal­skiego – zdol­nego i wraż­li­wego chłopca, ucznia jed­nej z naj­lep­szych szkół w mie­ście, który 31 grud­nia 2024 roku popeł­nił samo­bój­stwo. Nasto­la­tek przez długi czas doświad­czał hejtu zarówno w Inter­ne­cie, jak i w szkole. Nie­długo potem, bo 7 kwiet­nia 2025, Pol­skę obie­gła wia­do­mość o kolej­nej mło­dej oso­bie tym razem z Wał­brzy­cha, która ode­brała sobie życie z powodu hejtu. Była nią 16-let­nia Julia, dziew­czyna przez lata była ofiarą prze­śla­do­wa­nia w sieci  i w szkole, a wszystkie traumatyczne przeżycia, które były rezul­ta­tem prze­mocy emo­cjo­nal­nej i spo­łecz­nej, dopro­wa­dziły do tra­ge­dii.
To jest tylko szczyt góry lodo­wej, jaką stanowi nega­tywny wpływ hejtu w Inter­ne­cie kierowanego w stronę młodych osób. Celem tego arty­kułu jest poka­za­nie nauczy­cie­lom i peda­go­gom co mogą zro­bić, żeby prze­ciw­dzia­łać cyberprze­mocy, a tych tra­gicz­nych histo­rii o mło­dzieży, która decy­duje się na tak rady­kalny krok, jakim jest ode­bra­nie sobie życia, było jak naj­mniej.

Czym w ogóle jest hejt?
Według słow­nika języka pol­skiego słowo hejt to „obraź­liwy lub agre­sywny komen­tarz zamiesz­czony w Inter­ne­cie”. Nie­ko­niecz­nie musi to być tylko komen­tarz – może to być rów­nież zdję­cie, mem czy film. Jego głównym celem jest zdyskredytowanie lub ośmieszenie danej osoby. Ofiary czę­sto nie mają widocz­nych śla­dów prze­mocy. Na ich cia­łach nie widać sinia­ków, nie­do­ży­wie­nia ani zanie­dba­nia. Rany, które spra­wia hejt, nie są ­wi­doczne gołym okiem. Tkwią  głę­boko w psy­chice dzieci i kumu­lują się niczym kula śnieżna, zbie­ra­jąc żniwo w życiu mło­dych ludzi.

Co mogą zrobić osoby dorosłe szczególnie nauczyciele i pedagogowie?

1. Reagować

Według raportu z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców „Nastolatki 3.0”raport Internet stanowi rzeczywisty świat społeczny dla młodych osób. To przestrzeń, w której kształtują swoją tożsamość, rozwijają poczucie własnej wartości oraz nawiązują relacje z rówieśnikami. Niestety, Internet jest również środowiskiem, w którym dochodzi do licznych nadużyć. Prawie 45% młodych osób spotkało się z sytuacją, gdy ich znajomy był obrażany przez rówieśników. Przytoczony przykład jest jednym z wielu przejawów przemocy, której doświadczają uczniowe w sieci, a więcej szczegółów znajduje się na poniższym wykresie. Co jest jeszcze bardziej przerażające na podstawie danych z „Ogarnij Hejt”, raportu opracowanego przez Instytut Polska Przyszłości im. Stanisława Lema, 1 na 3 nastolatków doświadczających nadużyć nikomu o tym nie powiedziało. Dlatego tak ważne jest, aby reagować.

W empa­tyczny spo­sób nawiąż kon­takt z nastolatkiem, któ­rego podej­rze­wasz o bycie ofiarą prze­mocy, bądź dla niego wspar­ciem. Powiedz o tym, co zauwa­ży­łeś, otwórz się na jego emo­cje i wycią­gnij pomocną dłoń. Ważne jest rów­nież, aby nie zapo­mnieć o sprawcy hejtu. Poro­zma­wiaj z tym uczniem i określ gra­nice, ale także nie bój się się­gnąć po pomoc i wię­cej infor­ma­cji, na przy­kład korzy­sta­jąc z poniż­szych lin­ków lub naszych mate­ria­łów: 

• Ośrodek Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych ( omzrik.pl)
• Mowa Nienawiści ( www.mowa nienawiści.info)
• Eksperci Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej ( dyzurnet.pl)
• Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka tel. 800 12 12 12 (całodobowa infolinia dla dzieci)
• Pomagamy! tel. 800 800 605 (całodobowa infolinia dla dzieci i rodziców)

2. Edukować

Według badań opublikowanych w „Ogarnij Hejt” edu­ka­cja na temat cyber­prze­mocy i cyber­bez­pie­czeń­stwa nie jest wystar­cza­jąca. Ponad połowa ankie­to­wa­nych mło­dych ludzi potwier­dza, że zaję­cia zwią­zane z bez­pie­czeń­stwem w Inter­ne­cie nie odby­wają się w ogóle lub zda­rzają się jedy­nie spo­ra­dycz­nie. Mimo to, jeżeli takie warsz­taty mają miej­sce, to ucznio­wie chęt­nie w nich uczest­ni­czą, dla­tego tak ważne jest, aby nauczy­ciele i peda­go­dzy posze­rzali swoją wie­dzę na temat hejtu.

Budo­wa­nie umie­jęt­no­ści oraz pew­no­ści sie­bie w zakre­sie cyber­bez­pie­czeń­stwa pozwala na to, by sta­wa­ć się wspar­ciem dla mło­dych ludzi, któ­rzy, mimo więk­szej bie­gło­ści w kwe­stiach zwią­za­nych z Inter­ne­tem, czę­sto dopiero powoli sta­wiają swoje pierw­sze kroki w kie­runku doro­sło­ści.

Z tego powodu warto abyś skorzystał/skorzystała z poniższych zasobów:

• Platformy e-learningowe takie jak Coursera, edX czy FutureLearn.
• Programy i Inicjatywy rządowe – Program Bezpieczna Szkoła https://www.gov.pl/web/edukacja/bezpieczna-
• Przykładowe materiały/strony edukacyjne:

1. https://uzależnieniabehawioralne.pl/strefa-profesjonalistów/scenariusze-zajec/
2. https://um.warszawa.pl/documents/21449838/32802105/Antydyskryminacja_z_DZIECI_online.pdf/eb0d304b-b4cc-3bff-a5d0-958a3ce13a22?t=163449773685
3. https://fdds.pl/
4. https://www.mowanienawisci.info/sekcja/materialy-dla-edukatorow/

Hejt i przemoc w Internecie to problemy, z którymi młodzi ludzie nie musieli się mierzyć w przeszłości, jednak obecnie stanowią one jedno z większych wyzwań. Dlatego tak ważne jest, abyście, jako dorośli, stali się wsparciem dla młodzieży, pełni empatii, wiedzy i zrozumienia, które pomogą młodym ludziom stawić czoła wyzwaniom związanym z Internetem. Niezbędny jest Wasz głos, który powie „stop” znęcaniu się w sieci oraz  Wasza pomoc, która pomoże młodzieży zmierzyć się z problemami i znaleźć nadzieję w trudnych chwilach. Dzięki temu wspólnie możemy zapobiegać tragediom i tworzyć bezpieczniejsze środowisko dla wszystkich.

Bibliografia:

1. https://wroclaw.eska.pl/tragiczna-smierc-nastolatkow-w-walbrzychu-prokuratura-wszczela-sledztwo-aa-w955-47zD-8vFp.html
2. https://walbrzych.wyborcza.pl/walbrzych/7,178336,31844547,samobojstwo-16-latki-w-walbrzychu-miala-byc-przesladowana.html
3. https://sjp.pwn.pl/sjp/hejt;5580544.html
4. https://mentali.pl/aktualnosci/hejt-w-internecie
5. Raport ogarnij hejt (2022) Instytut Polska Przyszłości im. Stanisława Lema
6. Nastolatki 3.0 (2023), NASK
7. https://wsip.pl/blog/jak-radzic-sobie-z-hejtem-w-szkole/?srsltid=AfmBOoo21HiA1EYY-LT_zI3Fl4kiBSrFIwlVseAm8IkbbNsRH0jkEQE5